Pijnstillers (ook wel ‘analgetica’ genoemd) zijn medicijnen om pijn te bestrijden. Welke soorten bestaan en hoe weet je welke je het beste kunt gebruiken? Natuurlijk overleg je altijd eerst met een arts hierover, maar het is goed om alvast te weten wat je wel – en vooral niet – met pijnstillers mag doen. Sommige pijnstillers zijn namelijk erg verslavend!
Soorten pijn
Als je fysieke pijn voelt, dan is dit een teken dat iets is beschadigd of dat iets niet goed werkt. Grofweg bestaan er 3 verschillende soorten pijn.
1. Acute pijn (weefselpijn/nociceptieve pijn)
Acute pijn is (relatief) kortdurende pijn door beschadigd weefsel. Zo kun je acuut pijn hebben als je je snijdt, verbrandt of iets breekt. Bij acute pijn zijn soms pijnstillers nodig, soms niet.
2. Zenuwpijn (neuropatische pijn)
Bij zenuwpijn gaat het om pijn door schade aan de zenuwcellen zelf. Een zenuw kan bekneld raken of beschadigd zijn, bijvoorbeeld door een ongeluk, een infectie of een (chronische) ziekte.
Zenuwpijn is vrij lastig te behandelen met pijnstillers. Artsen schrijven daarom soms medicijnen voor die een remmend effect hebben op het zenuwstelsel, zodat de pijnprikkels verminderen. Het gaat hier bijvoorbeeld om middelen tegen epilepsie en MS.
3. Gemengde pijn
Gemengde pijn is pijn door schade aan weefsel en zenuwen. Het gaat hier dus om een mengvorm van de vorige twee soorten pijn. Bij gemengde pijn moeten artsen weefselschade en zenuwschade apart behandelen voor het beste resultaat.
Wat is chronische pijn?
Chronische pijn (sensitisatiepijn) is pijn die langer dan 3 maanden duurt. De zenuwen zijn dan overgevoelig geworden (gesensitiseerd) voor pijn en blijven daardoor signalen aan de hersenen afgeven.
De oorzaak van chronische pijn kan een ongeluk of een chronische aandoening zijn, maar soms is de oorzaak helemaal niet te vinden. Het kan namelijk zijn dat de oorzaak (bijvoorbeeld een wond) al genezen is, maar dat de pijnsignalen wel blijven bestaan.
Als je slecht in je vel zit (bijvoorbeeld door frustratie, angst of depressie) kan chronische pijn verergeren. Is chronische pijn te behandelen? Jazeker, maar de behandeling is vaak niet eenvoudig, zeker als je artsen geen duidelijk aanwijsbare oorzaak kunnen vinden.
Pijn hebben: vervelend of juist... nuttig?
Pijnsignalen hebben een belangrijke taak: ze geven aan dat iets beschadigd is en dat je (verdere) schade moet voorkomen. Ook tijdens je herstel kan pijn juist nuttig zijn: door de pijnprikkels weet je namelijk of je over je grenzen heen gaat of niet. Wordt de fysieke pijn te erg en/of houdt dit langdurig aan? Neem dan onmiddellijk contact op met je arts.
Hevige pijn en extra klachten? Dat is spoed!
Het is mogelijk dat je heel veel pijn voelt en daar allerlei andere klachten bij krijgt. Bel dan ook zo snel mogelijk met je arts als je:
- moeilijk ademt of (zeer) benauwd bent
- pijn op de borst hebt
- ineens veel zweet
- suf bent
- (bloed) braakt
- bloed in je uitwerpselen vindt
Wanneer gebruik je een pijnstiller?
Je wilt natuurlijk de beste behandeling tegen pijn. Maar sommige middelen geven ernstige bijwerkingen en/of zijn (zwaar) verslavend. Het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) heeft daarom een zogeheten ‘pijnladder’ opgesteld om pijn te bestrijden.
Stap 1. Paracetamol
Stap 2. NSAID (sterkere pijnstiller)
Stap 3. Zwakwerkende opioïde (zeer sterke pijnstiller)
Stap 4. Sterkwerkende opioïde (zeer sterke pijnstiller)
Stap 5. Opioïde door middel van injectie of speciale pomp
Je begint dus altijd met paracetamol. Werkt dit niet, dan stap je (in overleg met de arts) over naar een NSAID. Werkt de NSAID niet, dan ga je naar de volgende stap. In het volgende overzicht vind je alle uitleg over bovenstaande soorten pijnstillers!
Let op: vanaf stap 2 is overleg met de arts nodig. Want hoe sterker de pijnstiller, hoe meer kans op bijwerkingen. Het kan zelfs zijn dat je vanwege een aandoening sowieso geen sterke pijnstillers mag gebruiken.
Soorten pijnstillers - alle uitleg
Om pijn te behandelen, bestaan verschillende soorten pijnstillers. Van relatief licht tot zeer sterk. Hieronder vind je een beknopt overzicht.
Lichte pijnstillers (met geen of weinig bijwerkingen)
Paracetamol behoort tot de ‘lichte’ pijnstillers. Het is zonder recept verkrijgbaar bij de drogist of apotheek. Werkt paracetamol niet voldoende? Overleg dan met je arts. Die schrijft je dan mogelijk een sterkere pijnstiller voor, bijvoorbeeld een pijnstiller uit de groep NSAID’s.
Sterkere pijnstillers (meer bijwerkingen)
NSAID is een afkorting van de Engelse term ‘Non Steroidal Anti Inflammatory Drug’ (letterlijk: niet op steroïden gebaseerde ontstekingsremmende pijnstiller). Anders gezegd: het gaat hier om ontstekingsremmende pijnstillers, zoals:
- Ibuprofen
- Naproxen
- Diclofenac
NSAIDs zijn als gels, pillen of zetpillen verkrijgbaar. Zonder recept of juist op recept van de arts, afhankelijk van je klachten en de sterkte. Let op: NSAIDS kunnen maag- en darmklachten geven, dus het is mogelijk dat je van de arts ook een middel krijgt dat je maag beschermt.
NSAIDS hebben meestal een effectief pijnstillend effect, maar kunnen wel voor ernstige bijwerkingen zorgen. Gebruik slechts 1 soort per keer en gebruik een middel zo kort mogelijk. Werkt een NSAID niet voldoende? Neem er dan paracetamol bij.
Wanneer mag je eigenlijk geen NSAID's gebruiken?
Gebruik liever geen NSAID’s als een of meer van deze punten op jou van toepassing zijn. Twijfel je of jij of je kind een NSAID mag gebruiken? Neem dan contact op met je arts of apotheker.
- Je bent ouder dan 60 jaar.
- Je moet (binnenkort) een operatie ondergaan.
- Je hebt een aandoening aan je hart, lever of nieren.
- Je hebt last van hoge bloeddruk.
- Je hebt een beroerte gehad.
- Je hebt een hartinfarct gehad.
- Je hebt een darmziekte (IBD).
- Je hebt een maagzweer of maagbloeding gehad.
- Je bent allergisch voor een bepaalde NSAID.
- Je gebruikt bloedverdunners of andere medicijnen die je niet met NSAIDs kunt combineren.
- Je hebt een longaanval gehad na gebruik van een NSAID.
- Je bent zwanger of je geeft borstvoeding.
- Je hebt psoriasis.
- Je hebt waterpokken of gordelroos.
- Je hebt systemische lupus erythematodes (SLE) of gemengde bindweefselziekten.
Zeer sterke pijnstillers (meeste bijwerkingen)
Zeer sterke pijnstillers zijn in twee groepen te verdelen. Namelijk de zwakwerkende opioïden en de sterkwerkende opioïden.
Tot de zwakwerkende opioïden behoren, onder meer, codeïne en tramadol. Sterkwerkende opioïden zijn bijvoorbeeld morfine, fentanyl en oxycodon. Deze worden zelden voorgeschreven bij reumatische aandoeningen.
Let op: een zeer sterke pijnstiller kan ook zeer verslavend zijn. Pas dus op, zeker bij langdurig gebruik en overleg altijd met je arts over wat je mag gebruiken en hoeveel.
De arts bepaalt altijd de dosering van pijnstillers op recept. Hierbij kijkt hij of zij naar je reactie (hoe reageer je op het middel?) en je tolerantie (hoe goed kun je het middel verdragen?). Werkt een opioïde niet goed en/of treden er (ernstige) bijwerkingen op? Het kan zijn dat je dan mag overstappen naar een andere pijnstiller. Alleen de arts mag dit bepalen.
Injecties met een opioïde: wanneer?
Opioïde-injecties worden vooral voorgeschreven aan mensen met kanker of aan terminale patiënten. Artsen zetten de injecties in als zelfs zeer sterke pijnstillers niet werken. Sommige opioïden worden toegediend met een spuit, andere met een pomp.
Wat kun je zelf nog meer doen tegen pijn?
Bezig zijn met andere dingen leidt vaak af van de pijn. Probeer ook zeker te ontspannen en vermijd zoveel mogelijk stress. Het helpt ook als je steun van je omgeving krijgt. Overbezorgdheid van anderen of negatieve gevoelens bij jezelf (denk aan angst, frustratie of depressie) doen juist het omgekeerde. Je kunt daardoor meer pijn ervaren. Spreek eventueel af met je huisarts en/of met een psycholoog.
Op zoek naar een betrouwbare apotheek? Stap over naar MedApp!
In overleg met je arts kom je tot een geschikte pijnstiller. Maar wie zorgt ervoor dat jij op tijd je medicatie in huis krijgt? Stap over naar de MedApp apotheek! Wij regelen al je herhaalrecepten en we bezorgen je medicijnen gratis, discreet en tijdig thuis.
Met pijnstillers moet je erg uitkijken: je mag nooit de maximale dosering overschrijden. Gebruik daarom ook onze gratis app om je innames perfect te plannen!
